Scholen en lesmethodes besteden in toenemende mate aandacht aan het vergroten van weerbaarheid van kinderen. Gelukkig maar, want weerbaarheid is belangrijk in je hele leven. Het gaat niet alleen om opkomen voor jezelf, maar ook weten wat je zelf waard bent.
Wat is weerbaarheid?
Weerbaarheid is ‘is staat zijn om tegenstand te bieden’, volgens de Van Dale. Echter, kun je het begrip van weerbaarheid iets verder doortrekken. Het gaat in zekere zin om het vergroten van het zelfvertrouwen van een kind, zodat het durft op te komen voor zijn/haar eigen mening en grenzen aan durft te geven. Weerbaarheid zegt iets over de eigenwaarde die een kind heeft van zichzelf. Een kind dat weinig zelfverzekerd is, geeft makkelijker toe aan de mening van anderen en laat sneller over zich heen lopen. Een kind met groter zelfvertrouwen durft eerder voor zijn mening uit te komen en durft eerder ‘nee’ te zeggen, ofwel geeft dus makkelijker zijn/haar eigen grenzen aan.
Het vergroten van weerbaarheid is belangrijk voor een kind. Niet alleen voor in de kinderjaren, maar voor het hele verdere volwassenenbestaan. Als we leren weerbaar te zijn, en dus een gevoel van eigenwaarde creëren, is het makkelijker om in balans te blijven. We kunnen ons beter beschermen tegen overweldigende situaties.
Welke soorten weerbaarheid zijn er?
De term weerbaarheid is onder te verdelen in drie categorieën. Er bestaat motorische, sociale en emotionele weerbaarheid.
Motorische weerbaarheid van kinderen
Motorische weerbaarheid is de soort weerbaarheid die gekoppeld is aan bewegingen. Het gaat er hierbij om hoe goed jij je letterlijk staande kunt houden. De factoren spieropbouw, coördinatie, balans, fijne en grove motoriek spelen hierbij een rol. Bij motorische weerbaarheid spreken we ook wel over het adequaat inzetten van je lichaam.
Sociale weerbaarheid van kinderen
Daarnaast is er sociale weerbaarheid. Deze gaat over de relatie van het kind tot anderen. Dit soort weerbaarheid zegt iets over in welke mate jij durft uit te komen voor je mening en je grenzen durft aan te geven. We spreken hierbij niet alleen over de relatie met vrienden en klasgenoten, maar ook ouders en docenten. Sociale weerbaarheid kan nog weleens problemen veroorzaken bij jonge kinderen, omdat ze een angst kunnen creëren voor sociaal contact. Hierdoor kunnen ze zelfs sociale faalangst ontwikkelen.
Emotionele weerbaarheid van kinderen
Emotionele weerbaarheid gaat over hoe goed kinderen kunnen omgaan met hun eigen emoties, hun eigen binnenwereld. Hoe gaat een kind om met woede, liefde, energie en alle andere emotie-gerelateerde ervaringen. Door middel van reflectie kan een kind dieper inzicht krijgen in zijn eigen handelen en wellicht werken aan een stabielere binnenwereld.
Waarom weerbaarheid aanpakken in de klas?
Aan de hand van dingen die kinderen meemaken vormen ze een beeld van de wereld, en van hunzelf. Er zijn meerdere redenen dat kinderen zich kwetsbaar en onzeker kunnen voelen. Als hier niet aan gewerkt wordt, kan dit uitgroeien tot een fundamenteel probleem in hun volwassen leven.
De situaties die effect hebben op de eigenwaarde van een kind, beginnen vaak thuis. Hanna Rosin schrijft in een artikel in The Atlantic over de verantwoordelijkheden van kinderen. Ze zegt dat kinderen vroeger nog de weg overstaken en naar de winkel gingen. Ze kregen uiteindelijk zelfs kleine wijkbaantjes. “Hun trots was verpakt in competentie en onafhankelijkheid.”
In het moderne Nederland merk je dat deze situatie is veranderd. De meeste kinderen hebben strengere regels van hun ouders en zouden zeker niet alleen even naar de winkel mogen. Dat wordt gezien als te gevaarlijk. Toch doet het kinderen goed als vertrouwen wordt uitgestraald naar hen, zodat zij het gevoel hebben dat ze capabel zijn om zelfstandig dingen te ondernemen. Dit doet automatisch een beroep op hun zelfvertrouwen. Ook in situaties waarin kinderen bijvoorbeeld tegen een ouder ingaan. Het is belangrijk om een kind serieus te nemen als hij zijn mening geeft. Je hoeft er niet mee in te stemmen, maar wel het gevoel geven dat zijn mening waardevol is.
Wat kun je als docent doen om weerbaarheid te vergroten bij kinderen?
Het vergroten van weerbaarheid bij kinderen kan al met een paar makkelijke maatregelen. Een ervan is een positieve relatie onderhouden met de kinderen. Een relatie die is gebaseerd op respect en vertrouwen. Een waarbij de kinderen jou serieus nemen, maar jij de kinderen. Probeer de kwaliteiten van elke leerling te zien en benadruk die. Zo kunnen we allemaal de ster zijn op ons eigen gebied. Tevens blijkt uit onderzoek dat een positieve docent daadwerkelijk een positief effect heeft op het prestatievermogen van kinderen en hun mentale welzijn. En een kind dat zelfverzekerder is, is ook weerbaarder.
Praat! Echt, praten is altijd een goede manier om om te gaan met dit soort thema’s. Zo leren de kinderen over zichzelf en zullen ze herkennen welk gedrag ze vertonen. Je moet natuurlijk eerst bewust worden van je gedrag voordat je er zelf aan kunt werken. Een groepsgesprek is hiervoor ideaal. Ga ook in op situaties die kinderen zelf hebben meegemaakt, praat over hoe ze zich voelden en hoe ze uiteindelijk hebben gehandeld. Ik heb vaker gezien dat de kinderen elkaar complimentjes begonnen te geven, waardoor iedereen een soort zelfvertrouwen-shot kreeg.
Benadruk dat de kinderen altijd mogen zeggen wanneer het genoeg is. Als er iets gebeurt wat een kind als negatief ervaart, leg dan uit dat het kind altijd zelf zijn grens aan kan geven. De vaker iemand dit hoort, de sneller iemand geneigd is dit in de toekomst te gebruiken. Het is een heel klein iets, maar kan grote impact hebben op de weerbaarheid van sommige kinderen. Als ze zelf merken dat ze deze controle hebben, merk je vaak dat de eigenwaarde van een kind groeit.
