Formele, informele en non-formele educatie. De termen zijn iedereen wel bekend, maar vaak worden deze nog door elkaar gehaald. In dit artikel beschrijven we de definities, geven we voorbeelden en gaan we in op de verschillen. Bij Kids4Dreams werken we veelal met informele en non-formele educatie omdat wij geloven dat dit het onderwijs van de toekomst is, mede kijkend naar de next century skills.
Formele educatie
Formele educatie zou je ook georganiseerd leren kunnen noemen. Het eindresultaat van het leerproces staat van te voren al vast en is veelal te toetsen. Hierbij moet je vooral denken aan hoe het basis en middelbaar onderwijs in Nederland zijn ingericht. Er is bepaalde kennis die leerlingen tot zich dienen te nemen om dit vervolgens met een toetsing te bewijzen.
De leraar is bij voorkeur gediplomeerd en de resultaten van het leerproces, de toetsing, word veelal erkend door de overheid. In de basis is dit dus het onderwijs hoe het sinds jaar en dag is ingericht. Een leerling krijgt les in een bepaald vak, maakt een toets om de kennis te bewijzen en krijgt daar een cijfer voor welke terecht komt op de diploma.
Non-formele educatie
Ook bij non formele educatie gaat het om georganiseerd leren. Maar hierbij is de organisatie ervan minder belangrijk omdat het niet hoeft te resulteren in een door de overheid erkend resultaat. Het gaat hierbij met name om het aanleren van vaardigheden door een individu zonder dat de toetsing daarbij van belang is. Denk hierbij aan een cursus of training.
Een belangrijk onderdeel bij non-formeel leren is dat een groot deel van de leerstof vanuit de leerling word bepaald. Het gaat om zijn of haar interesses en vaak past het programma zich daarop aan. Wanneer we bijvoorbeeld denken aan een training of een cursus kan het dus ook zijn dat een leerling meerdere keuzes worden voorgeschoteld en de training of cursus kiest die het meest aansluit bij zijn of haar interesses.
Verder is het dus mogelijk dat bij een training of cursus de deelnemers allemaal met een verschillend leerresultaat naar huis gaan. Vaak zijn de mogelijke uitkomsten wel van te voren vastgelegd maar worden deze door de interesses of ontwikkelingsgebieden van de leerling beïnvloed.
Informele educatie
Informele educatie is een vrij breed begrip omdat het gaat over alle andere vormen van leren die er zijn. Een informeel leerproces wordt vrijwel nooit getoetst en een officieel certificaat is dus nimmer de uitkomst. Het vind dan ook vaak plaats buiten school en gebeurt ongeorganiseerd.
Bij informele educatie spreken we eerder van informeel leren omdat het vaak gaat over het leven zelf als leerschool in plaats van een vorm van educatie.
Hierbij kun je denken aan wat een kind leert van iemand met meer ervaring zoals zijn of haar ouders. Hoewel de ouder een intentie heeft, kan het zijn dat het kind iets overneemt van zijn of haar ouders wat niet beoogd is. In zo’n situatie spreek je van een informeel leerproces.
Informeel leren word vaak ‘experiental learning’ genoemd. Oftewel, leren door te ervaren. Het leerproces stopt nooit en vind veelal incidenteel plaats.
De verschillen tussen formele, non-formele en informele educatie
De verschillen mogen duidelijk zijn. Formele, non-formele en informele educatie komen echter vaak bij elkaar. Het een sluit het ander niet uit.
Zo kan het zijn dat wanneer een kind in een klas zit voor het vak aardrijkskunde, dat deze meer doet dan formeel leren. Uiteraard leert het kind dan iets over aardrijkskunde, dat was gepland en kan worden getoetst (formeel). Als kinderen in deze les ook moeten samenwerken aan een relevante opdracht zou het kunnen dat een kind ook zijn sociale vaardigheid een boost geeft (informeel).
Een voorbeeld waarin non-formele en informele educatie samen komen
Als we kijken naar onze eigen leerlijnen dan zijn deze uitsluitend non-formeel en informeel. Het gaat om georganiseerd leren, maar de uitkomst is niet eenvoudig te toetsen. Het gaat hier namelijk om het ontwikkelen van vaardigheden als zelfregulering, samenwerken en communiceren.
Laten we om dat te begrijpen even inzoomen op een van onze leerlijnen, Kids4President. In deze leerlijn doen kinderen onderzoek naar het huidige politieke stelsel en richten daarna in groepjes hun eigen fictieve politieke partij op. Ze creëren een visie op de maatschappij en voeren campagnes uit om hun partij onder de aandacht te brengen.
Omdat kinderen tijdens deze leerlijn vaardigheden opdoen als presenteren, beargumenteren en maatschappelijke bewustwording is dit hard te toetsen. Het gaat hier dan ook om een non-formeel leerproces.
Het informele onderdeel is wanneer kinderen met elkaar in gesprek gaan en ze daaruit dingen leren over elkaar en de wereld. Wat daaruit komt is niet vooraf duidelijk en komt dus incidenteel tot stand.
Wanneer we ervoor zouden kiezen om in de leerlijn ook een toetsing te verwerken over het politieke systeem zou het ook onder een formeel leerproces vallen.
Conclusie formele, non-formele en informele educatie
Wat we zien is dat waar vroeger formele educatie de standaard was binnen het onderwijs, dit steeds meer verschuift naar non-formele en informele educatie. Niet langer staat voorop dat dingen goed te toetsen moeten zijn. Als je bijvoorbeeld kijkt naar het model van 21e eeuwse vaardigheden dan zie je dat veel van die vaardigheden niet meetbaar zijn. Daardoor roept zo’n model wel eens weerstand op.
Het is in het huidige stelsel natuurlijk ondenkbaar dat een kind zonder rapport een school verlaat. Maar of we kinderen dan een cijfer moeten geven voor vaardigheden als samenwerken, onszelf reguleren en elkaar begrijpen?
